Biện pháp phòng, chữa trị một số bệnh thường gặp trên cá chình vào mùa đông

Năm 2023, Trung tâm Khuyến nông tiếp tục triển khai mô hình nuôi chình thương phẩm trong bể cho hộ dân tại Phường Hòa Hiệp Bắc, thị xã Đông Hòa với quy mô diện tích 68m2, số lượng con giống là 680 con, kích cỡ giống 100 gram/con.

Kích cỡ con giống thả lớn sẽ hạn chế được rủi ro thất thoát khi nuôi, nhưng do thời gian nuôi cá chình dài (12 tháng trở lên) phải qua thời tiết của mùa đông gặp những bất lợi (mưa, gió, bão, lụt,...) nên cá chình dễ mắc một số bệnh như: Bệnh ký sinh trùng, tiêu hóa kém,.......gây chậm phát triển hoặc cá sẽ chết. Dưới đây xin cung cấp một số thông tin về một số loại bệnh thường gặp, triệu chứng biểu hiện và cách phòng, trị bệnh trên cá chình vào mùa đông để người nuôi có thể kịp thời ngăn chặn mầm bệnh cho cá.

Bể nuôi của hộ dân Lê Tân, phường Hòa Hiệp Bắc, TX Đông Hòa

1.  Bệnh ký sinh trùng: Bao gồm nội ký sinh và ngoại ký sinh, bệnh thường xuất hiện quanh năm. Một số ký sinh trùng thường gặp trên cá chình như:
- Trùng mỏ neo:
+ Tác nhân gây bệnh: Trùng có tên là Lernaea, có dạng giống mỏ neo, cơ thể có chiều dài 8-16mm, giống như cái que, đầu có mấu giống mỏ neo cắm sâu vào cơ thể cá.
+ Triệu chứng: Cá nhiễm bệnh giảm ăn, trùng thường ký sinh ở da, mang, vây… Xung quanh các chỗ bám viêm và xuất huyết là điều kiện tốt cho các mầm bệnh khác xâm nhập và phát triển.
+ Phòng bệnh: Thả nuôi mật độ vừa phải, tránh để nguồn nước bị ô nhiễm.
+ Trị bệnh: Dùng lá xoan (lá sầu đâu) với liều lượng 0,6 kg lá/kg cá bó thành từng bó để dưới đáy hoặc dùng Hadaclean A trộn vào thức ăn liều lượng theo khuyến cáo của nhà sản xuất, dùng liên tục từ 5-7 ngày.
- Rận cá:
+ Tác nhân: Do một số trùng thuộc giống Argulus màu trắng ngà, có hình dạng giống con rệp nên còn gọi là rận cá hoặc bọ cá, dễ nhận thấy bằng mắt thường.
+ Triệu chứng: Trùng ký sinh bám trên da cá hút máu đồng thời phá hủy da, gây viêm loét tạo điều cho mầm bệnh khác tấn công.
+ Phòng và trị bệnh: Áp dụng cách phòng trị giống trùng mỏ neo hoặc dùng thêm thuốc tím (KMnO₄) với nồng độ 10g/m³, đồng sunphat(CuSO₄) với liều lượng 5g/m³.
-  Sán lá đơn chủ: Chủ yếu do hai sán lá đơn chủ 16 móc (Dactylogyrus) và 18 móc (Gyrodactylus) ký sinh trên da, mang, ruột cá.
+ Triệu chứng: Cá bệnh thường hô hấp kém do mang và da tiết ra nhiều dịch nhờn, da và mang viêm loét, cá sinh trưởng chậm.
+ Phòng và trị bệnh: Cách phòng trị giống như trùng mỏ neo, dùng một số thuốc đặc trị ký sinh trùng như: Hadaclean, Vime-Clean liều lượng theo khuyến cáo của nhà sản xuất, dùng liên tục từ 5-7 ngày.
- Nấm thủy mi:
+ Triệu chứng: Khi nấm mới phát triển mắt thường khó phân biệt, phần cuối sợi nấm đâm sâu vào thịt cá, phần đầu sợi nấm lơ lững trong nước. Khi bệnh phát triển nhiều trên thân cá xuất hiện những đám bông màu trắng. Cá có cảm giác ngứa ngáy, thân cá gầy đen sẫm. Nấm càng phát triển, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn xâm nhập làm bệnh nặng thêm.
+ Phòng bệnh: Giữ môi trường nước luôn trong sạch, cho cá ăn đầy đủ, không nuôi với mật độ dày hoặc làm cá bị xây xát.
+ Trị bệnh: Dùng thuốc tím (KMnO₄) tắm với liều 5g/m³ nước, đồng thời kết hợp trộn Vime-Clean liều lượng 5g/kg thức ăn, cho ăn liên tục từ 5 - 7 ngày.
2. Bệnh lở loét (hội chứng lở loét):
+ Nguyên nhân: Do nhiều nguyên nhân kết hợp như: virus, vi khuẩn, nấm nội Aphanomyces, nấm thủy mi, ký sinh trùng…
+ Triệu chứng: Cá ít ăn hoặc bỏ ăn, bơi lội chậm chạp, da cá nhợt nhạt và xuất hiện các vết loét dần lan rộng có thể ăn sâu đến xương, cơ quan nội tạng hầu như không tổn thương.
+ Phòng bệnh: Giữ môi trường nước nuôi luôn sạch, định kỳ diệt khuẩn bằng một số hóa chất như: Virkon A, thuốc tím, Iodine.
+ Trị bệnh: Dùng thuốc Osamet Fish, Hadaclean với liều 5-10g/kg thức ăn, dùng liên tục từ 5-7 ngày.
3. Bệnh đốm đỏ:
+ Nguyên nhân: Do vi trùng Pseudomonas hay Aeromonas gây ra.
+ Triệu chứng: Thân và vùng bụng bị xuất huyết, các gốc vây xuất huyết và ứ nước vàng. Bụng cá trương to, chứa dịch và đỏ bầm. Ở một số cá bệnh mắt, hậu môn lồi ra, một số vây cá bị rách xơ xác dần dần bị rụng, bên trong thịt ứ máu và mủ. Cá lội lờ đờ, chậm chạp, ít ăn hoặc bỏ ăn.
+ Cách phòng: Không nuôi mật độ quá dày, cho ăn đầy đủ về số lượng và chất lượng, môi trường nước nuôi luôn giữ ổn định và sạch sẽ. Định kỳ 15 ngày treo túi vôi bột CaCO₃ với lượng 4 kg/100 m³.
+ Trị bệnh: Sử dụng thuốc Hadaclean với liều 5g/1kg thức ăn và Vitamin C 5g/1kg thức ăn, thuốc được trộn vào thức ăn, cho ăn liên tục từ 5 - 7 ngày. Ngày thứ 3 có thể giảm lượng thuốc xuống một nửa.
4. Bệnh mất nhớt:
+ Nguyên nhân và triệu chứng: Bệnh dễ xuất hiện khi cá bị xây xát, bị sốc do vận chuyển, thay đổi môi trường đột ngột. Cá bị bệnh trên bề mặt da có một lớp nhớt dày bao phủ, cá bơi lội yếu ớt, tấp mé, cá kém ăn hoặc bỏ ăn.
+ Phòng bệnh: Khi bắt cá phải nhẹ nhàng, không làm cho cá bị xây xát, vận chuyển cá vào lúc trời mát, trước những cơn mưa to nên tạt vôi CaCO₃ hoặc Dolomite với liều 7-10 kg/100m³ để ổn định môi trường.
+ Trị bệnh: Dùng Formol 20-25ml/m³ nước để tắm cá, sau 24 giờ kiểm tra cá nếu còn bệnh thì tắm lại thuốc một lần nữa với liều lượng như trên./.
5. Bệnh tiêu hóa kém vào mùa đông:
+ Nguyên nhân và triệu chứng: Nhiệt độ xuống thấp, enzym giảm gây khó tiêu hóa, nguồn thức ăn vào mùa đông dễ bị nhiễm ký sinh trùng. Triệu chứng cá bị chướng bụng, bơi chậm lờ đờ, chậm phát triển, nếu nặng thì cá có thể chết.
+ Phòng bệnh: Lựa chọn nguồn thức ăn đảm bảo, trộn Vitamin C vào thức ăn, giữ gìn vệ sinh bể nuôi, nguồn nước phải sạch.
+ Trị bệnh: Có thể trộn thức ăn với men bia, men tiêu hóa đường, elisa của khuẩn đơn bào và vi khuẩn sống trong ruột,..
• Men bia: là hỗn hợp các nấm men và bã bia sau khi đã sấy khô. Men bia chứa 40–50% protein thô, 1 lượng lớn vitamin nhóm B và kích tố sinh trưởng chưa biết tên. Có thể phối hợp với tỷ lệ 2 – 3%.
• Men đường mật: Chứa nhiều sinh tố nhóm B, thu được bằng cách phun trong chân không ở nhiệt độ thấp. Có mùi rất thơm, làm tăng tính ăn của cá chình.
• Elisa của khuẩn đơn bào: thu được trong quá trình lên men đường củ cải, có vị thơm ngọt của men, cho cảm giác ngon, có nhiều các protein, chất khoáng, vitamine và nhiều chất kich thích sinh trưởng chưa biết tên. Chất này dễ tiêu hóa, cá chình thích ăn. Hàm lượng protein thô trên 65%, chất béo thô trên 4,5%. Tỷ lệ pha trộn vào thức ăn khoảng 1 – 2%.
• Hỗn hợp các vi khuẩn sống bao gồm các chủng Lactobacillus.sp, Pediococcus acidilatici cùng với các chất nuôi cấy. Mỗi gam hỗn hợp này có khoảng trên 120.000 vi khuẩn sống. Nó có tác dụng tăng cường hấp thụ chất dinh dưỡng ở phần ruột non và gia tăng nhu động phần ruột già rút ngắn thời gian tiêu hóa thức ăn. Trong ruột cá những vi sinh vật này sẽ cạnh tranh với các vi sinh vật có hại về mặt không gian và chất dinh dưỡng làm cho chúng không phát triển được thậm chí bị tiêu diệt. Đặc biệt là loài Pediococcus acidilatici có tính kháng cự khá mạnh, sức ức chế vi sinh tạp có thể mạnh gấp 10 lần vi khuẩn Lactobacillus.

Tác giả bài viết: Phạm Thị Quy - Phòng Khuyến ngư - TTKN