Khi Làng nghề thức giấc

Giữa nhịp sống hiện đại đang cuốn trôi dần những gì xưa cũ, có những làng quê ở phía Đông của tỉnh Đắk Lắk vẫn ngày ngày âm thầm gìn giữ hồn đất, hồn quê. Không chỉ giữ lại một nghề cha ông, họ còn biết cách kể chuyện làng mình bằng chính đôi tay lao động, để từ đó mở ra một con đường mới: làm du lịch nông thôn gắn với sản phẩm OCOP – con đường vừa giữ hồn truyền thống, vừa hướng tới kinh tế bền vững.

Hai làng nghề truyền thống: chiếu cói Phú Tân và muối Tuyết Diêm là những điểm sáng nổi bật trong hành trình ấy.

Một tấm chiếu cói – cả mảnh hồn quê

Tiếng lách cách khung dệt vang lên đều đặn trên từng con ngõ nhỏ thôn Phú Tân (xã An Cư, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên, nay là xã Ô Loan, tỉnh Đắk Lắk), trong ánh nắng nhẹ buổi sớm, những bàn tay nghệ nhân cẩn thận đưa từng sợi cói qua khung, tay thoăn thoắt như đã quá quen với nhịp điệu trăm năm tuổi của nghề dệt chiếu.

Phú Tân – làng nghề chiếu cói nổi tiếng xứ Nẫu, từng là sinh kế chính của nhiều hộ dân trong vùng. Tuy nhiên, những năm gần đây, nghề dệt chiếu thủ công đứng trước nguy cơ mai một do thiếu đầu ra và sự cạnh tranh từ sản phẩm công nghiệp. Trước thực trạng đó, chính quyền địa phương đã phối hợp với các tổ chức, đoàn thể hỗ trợ người dân khôi phục lại nghề truyền thống, đồng thời lồng ghép các hoạt động trải nghiệm để phát triển du lịch nông thôn.

Ảnh: Khách du lịch trải nghiệm dệt chiếu tại làng nghề

Từ cuối năm 2024, làng chiếu Phú Tân chính thức tham gia đề án thí điểm du lịch nông thôn của tỉnh. Hiện các sản phẩm của làng nghề đã được hoàn tất thủ tục chờ cấp có thẩm quyền xét công nhận sản phẩm OCOP 3 sao nhờ giữ nguyên vật liệu tự nhiên, nhuộm màu bằng lá, củ địa phương, kỹ thuật dệt tay tỉ mỉ. Người dân nơi đây không chỉ sản xuất mà còn chủ động cải tạo không gian làng nghề, tổ chức trưng bày chiếu truyền thống, mở cửa đón du khách khắp nơi về trải nghiệm: dệt thử chiếu, nhuộm cói, tìm hiểu quy trình làm nghề, tự tay đan những sản phẩm như túi xách, mũ nón xinh xắn từ cói. Mỗi tấm chiếu giờ không đơn thuần là vật dụng, mà trở thành sản phẩm văn hóa có giá trị thương mại và du lịch.

Ảnh: Chi cục Phát triển nông thôn trong một dịp ghé thăm và trải nghiệm tại làng nghề

Tuyết Diêm – trắng lấp lánh một đời nghề muối

Từ Phú Tân xuôi về phía Bắc, đến Tuyết Diêm (xã Xuân Bình, thị xã Sông Cầu, tỉnh Phú Yên nay là xã Xuân Cảnh, tỉnh Đắk Lắk), những ruộng muối nối nhau trải dài trong nắng. Người làm muối bước đi trên nền trắng tinh như đang bước vào bức tranh sơn dầu tĩnh lặng. Tuyết Diêm là làng nghề truyền thống làm muối thủ công lâu đời, với phương pháp kết tinh tự nhiên từ nước biển trên nền đất sét nung hoặc nền trải bạt HDPE. Sản phẩm muối Tuyết Diêm nổi bật về chất lượng, có vị mặn đậm, tinh khiết, được công nhận OCOP 3 sao.

Ảnh: Cánh đồng muối Tuyết Diêm

Việc phát triển du lịch làng muối được triển khai theo hướng khai thác giá trị văn hóa và lao động truyền thống. Không chỉ sản xuất muối sạch, các hộ dân ở Tuyết Diêm còn sáng tạo ra các sản phẩm muối chế biến như muối ớt Tuyết Diêm, muối thảo dược, muối ngâm chân, phục vụ khách du lịch và thị trường quà tặng đặc sản như những giỏ quà tặng OCOP, nước mắm được ủ từ muối Tuyết Diêm – đậm vị truyền thống, kết tinh từ cả biển lẫn lòng người hay café muối, muối tâm linh. Đồng thời, họ tổ chức các hoạt động trải nghiệm thu hoạch, đóng gói muối, chế biến tại chỗ thu hút du khách trong và ngoài tỉnh – một hướng đi đầy tiềm năng của du lịch nông thôn gắn với nghề truyền thống.

Nhờ sự hỗ trợ từ chương trình OCOP và chính sách nông thôn mới, sản phẩm muối Tuyết Diêm không chỉ là nông sản đặc trưng mà còn trở thành “chất liệu du lịch” quan trọng để kể câu chuyện văn hóa làng nghề ven biển.

Chính sách mở đường, người dân nối bước

Hai làng nghề trên là những mô hình tiêu biểu trong việc triển khai Đề án thí điểm xây dựng mô hình du lịch nông thôn gắn với sản phẩm OCOP theo Quyết định số 1633/QĐ-UBND ngày 27/11/2024 của UBND tỉnh Phú Yên. Đây là chủ trương quan trọng nhằm thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn, nâng cao thu nhập cho người dân và gìn giữ các giá trị văn hóa bản địa, phát triển du lịch nông thôn phù hợp với tiềm năng, lợi thế về nông nghiệp, làng nghề, văn hóa và hệ sinh thái đặc thù từng địa phương, góp phần nâng cao chất lượng đời sống vật chất, tinh thần cho người dân nông thôn. Đồng thời, đây là bước chuyển dịch quan trọng trong phát triển kinh tế nông thôn theo hướng tích hợp đa giá trị, bao trùm và bền vững.

Thông qua đề án, chính quyền địa phương chung tay cùng các Sở ban ngành trong tỉnh hỗ trợ lập phương án sử dụng đất, kết nối hạ tầng kỹ thuật, xây dựng sản phẩm du lịch và OCOP phù hợp, tăng cường đào tạo, tập huấn nghiệp vụ cho người dân; thúc đẩy truyền thông và xúc tiến thương mại; đồng thời vận động các tổ chức, cá nhân tham gia bảo vệ môi trường, an toàn thực phẩm, đảm bảo an ninh trật tự trong quá trình hoạt động. Đến năm 2030, mục tiêu cụ thể đặt ra là: 100% các điểm du lịch nông thôn được giới thiệu, quảng bá trên các nền tảng số, ứng dụng giao dịch điện tử, 70% chủ cơ sở kinh doanh được đào tạo về quản lý du lịch và 80% lao động tham gia đề án được đào tạo kỹ năng phục vụ du lịch.

Kết quả bước đầu rất tích cực: thu nhập hộ dân tăng, sản phẩm OCOP có đầu ra ổn định, và quan trọng hơn hết là giá trị nghề truyền thống được phục hồi, nâng cao. Không ít người trẻ đã quay về quê làm nghề, góp phần giữ gìn nét đẹp của một thời vàng son ông bà để lại.

Từ truyền thống đến tương lai

Giữa biến động của kinh tế thị trường, việc giữ lại một nghề truyền thống không chỉ là câu chuyện cảm xúc – đó còn là bài toán kinh tế, là định hướng phát triển bền vững nếu đi đúng hướng. Phú Tân và Tuyết Diêm cho thấy, khi người dân có niềm tin, chính quyền có chiến lược, và nghề truyền thống được tiếp sức bằng tư duy mới, thì những làng nghề quê không những không lụi tàn mà còn hồi sinh mạnh mẽ.

Những tiếng khung dệt, những hạt muối trắng lấp lánh – tưởng như bình thường – lại đang viết tiếp giấc mơ mới cho người dân nông thôn nơi đây: giữ làng – giữ nghề – giữ hồn quê, để từ đó dựng xây nông thôn mới theo cách riêng của mình – đậm đà, bền vững và đầy bản sắc./.

                                                                                 Nguyễn Châu Hải Đăng