Sông Hinh là một huyện miền núi nằm phía Tây Nam tỉnh Phú Yên, phía Đông giáp huyện Tây Hòa, phía Tây giáp huyện Krông Pa tỉnh Gia Lai, phía Nam giáp huyện M' Đrắc tỉnh Đắk Lắk, phía Bắc giáp huyện Sơn Hòa. Tổng diện tích đất: 88.664 ha, trong đó: Đất sản xuất nông nghiệp: 28.026 ha. Quỹ đất sản xuất nông nghiệp lớn, đa dạng, thích hợp với nhiều loại cây trồng, nhất là cây ăn quả, cây công nghiệp,…
Việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng trong những năm gần đây ở huyện, đưa các loại cây trồng có giá trị kinh tế cao như: Mắc ca, sầu riêng,… nhất là cây sầu riêng đã mang lại thu nhập cao cho rất nhiều bà con sinh sống tại các khu vực xã Ea Bar, Ea Ly, Ea Trol, thị trấn Hai Riêng,…từng bước góp phần vào công cuộc phát triển kinh tế - xã hội của huyện.
Hiện nay, trên địa bàn huyện Sông Hinh diện tích sầu riêng đã lên tới gần 600 ha, trong đó diện tích cho sản phẩm đã hơn 100 ha. Tập trung chủ yếu 3 loại giống chính như : Ri6, Dona, Musangking.
Tại Sông Hinh khoảng từ tháng 01 đến tháng 02 (dương lịch) hằng năm là thời điểm nông dân bắt đầu làm hoa cho vụ mùa sầu riêng mới, đây là một công đoạn quan trọng giúp cây sầu riêng cho sản lượng trái và chất lượng cao.
Hình 1. Hoa sầu riêng chuẩn bị nở
Tiếp xúc với ông Cao Minh Thi thuộc Khu phố 8, Thị trấn Hai Riêng, người đã gắn bó với cây sầu riêng Sông Hinh từ những ngày đầu mới phát triển, ông chia sẻ kinh nghiệm về cách làm để hoa sầu riêng đậu nhiều quả, trái to, đẹp, chất lượng như sau:
“Để giúp sầu riêng cho năng suất cao trong mỗi mùa vụ, ngoài những vấn đề về thổ nhưỡng, thời tiết, phân bón thì kỹ thuật chăm sóc cũng cần được quan tâm, đặc biệt là cách xử lý sầu riêng ra hoa khi sầu riêng bước vào giai đoạn này. Giai đoạn này có 4 nội dung chính cần quan tâm và lưu ý vì nó ảnh hưởng đến sự thành công hay thất bại của quá trình làm hoa:
BÓN LÂN GỐC: Thời điểm thường bắt đầu vào tiết làm hoa và khi cơi đọt của cây vừa lụa (thường làm vào cuối tháng 01-02 dương lịch, lúc này thời tiết giảm mưa, nắng nhẹ thuận lợi cho việc cắt nước tạo mầm hoa.
Bón phân: bà con tiến hành tưới lân gốc sử dụng phân hòa tan, có hàm lượng Lân và Kali vừa đủ (trung bình là 3-5 kg/cây) tùy vào tuổi cây, sức cây, độ lớn, mức xanh tốt của cây mà dùng với liều lượng thích hợp để thúc quá trình ra hoa. Trước khi tưới cần dọn sạch cỏ rác dưới khu vực tán để phân thẩm thấu xuống đất đạt hiệu quả cao. Cách bón: tưới vào khu vực dưới tán, khoảng 2/3 tán (tính từ gốc ra ngoài) sau đó tiến hành tưới nước: Từ 3 đến 4 lần, mỗi lần cách nhau từ 1 đến 2 ngày để phân tan và ngấm xuống mặt đất.
PHUN TẠO MẦM: Thời điểm tạo mầm: từ tháng 01 đến tháng 03 dương lịch hoặc sau khi rải lân 25 ngày, khi phun tạo mầm lần 1: Tùy theo cây đi đọt nhanh hay chậm vì căn cứ vào điều kiện thực tế của lá cây, thông thường là sau thời điểm bón phân gốc khoảng 25 ngày. Bà con phun kích mầm lần 1: bà con sử dụng Lân đỏ, kích phát tố ra hoa cộng với kali Hà Lan (bà con pha theo tỷ lệ ghi trên bao bì). Tiến hành cắt nước trong 15-20 ngày nếu khi cây có dấu hiệu xào lá (lá mất nước), tưới nhấp 1 đến 2 lần, tiếp tục cắt nước. Phun tạo mầm lần 2: Phun kích mầm lần 2 (phun đều trên tán lá hoặc tưới dưới gốc) bà con sử dụng Lân đỏ, MKP cộng với NPK (6:30:30). Quan sát biểu hiện của cây và tình hình thời tiết, bà con nên kiểm tra thường xuyên theo dõi mắt cua, số lượng nhiều hay ít, ra đều cành hay chưa,… nếu chưa thấy dấu hiệu gì thì tiến hành tạo mầm lần 3. Đến khi cây xuất hiện mắt cua khoảng 70% trên vườn là được.
KÉO BÔNG, KÉO ĐỌT, NUÔI DƯỠNG BÔNG: Khi mắt cua đã sáng và dài 2-3cm: Tiến hành khiển đọt theo mắt cua (khắc phục tình trạng rụng hoa hàng loạt) thời gian từ khi cây ra mắt cua đến khi xổ nhụy từ 1,5 – 2 tháng (cần kích cho cây đi đọt sau khi mắt cua hoàn chỉnh), bà con kết hợp vừa phân lá vừa bón gốc: Bón phân hữu cơ ổn định pH đất và cung cấp chất dinh dưỡng hữu cơ, sử dụng phân bón có hàm lượng đạm cao và tưới đủ nước cho cây.
Bón phân: bà con có thể kích thích cây đi đọt bằng cách phun Gibberellin ở nồng độ 10-15ppm hay kết hợp phân bón lá có hàm lượng đạm cao. Bà con có thể dùng phân bón lá + thuốc trừ rầy để cung cấp dinh dưỡng cho cây và phòng trừ sâu bệnh hại ở giai đoạn này. Bắt đầu tưới nước khi mắt cua ra dài 2-3cm. Lưu ý: nếu tưới sớm khi mắt cua đang ra, chưa sáng rõ có thể dẫn đến nghẽn hoa, mắt cua bị đen trở lại và sẽ ra hoa phướn hoặc lá. Khi bắt đầu tưới lại chỉ tưới sương nhẹ mặt đất, sau đó qua mỗi lần tưới tăng dần lượng nước thêm một tí, 1-2 ngày/lần.Việc phun phòng ngừa bệnh nên tiến hành trước khi làm hoa và sau khi ra mắt cua đã hoàn thành. Thời kì sau ra hoa, cây rất dễ suy yếu nên dễ bị nấm bệnh tấn công bà con nên phun để phòng bệnh. Cần kiểm tra vườn thường xuyên để phát hiện và xử lý kịp thời.
Giai đoạn này cây rất cần các nguyên tố trung lượng, vi lượng để hình thành hạt phấn, sức sống của hạt phấn và tạo độ dai chắc cho cuống hoa. Giai đoạn này khuyến cáo sử dụng phân bón lá để cung cấp dinh dưỡng cho cây, giai đoạn này không nên sử dụng phân bón gốc vì rất dễ ra lá non ở các chùm hoa, khi đó dinh dưỡng tập trung nuôi lá làm hoa nhỏ lại, cuống hoa dài, yếu ớt, ảnh hưởng đến đậu trái, nuôi trái.
Thời điểm phun: Khi nụ hoa hình thành rõ. Loại phân: Bón thúc hoa và đọt phát triển N:P2O5:K2O 1:1:1 + urê, trộn với tỷ lệ 3:1, liều lượng 0,5-0,7kg/cây. Các loại phân cần bón: ưu tiên hữu cơ trước , sau đó bổ sung các loại phân NPK (15-15-15, 16-16-16, 17-17-17...) + Vi lượng + Canxi Bor.
Lưu ý: Trong lần phun khi hoa chuẩn bị nở bà con phối hợp với thuốc ngừa nấm bệnh để hạt phấn hoa khỏe, giúp đậu quả tốt hơn và kháng bệnh xì mủ thân. Kết hợp với thuốc trừ sâu hại và rầy, rệp để phòng sâu ăn hoa. Phun ướt đều mặt trên và mặt dưới lá vào sáng sớm hoặc chiều mát.
CÂY XỔ NHỤY: Hạn chế phun các loại thuốc nấm hay thuốc hóa học. Giữ đất ráo không quá ẩm. Tưới nhẹ vào buổi sáng để cung cấp nước cho cây. Không bón hoặc phun phân hóa học ở giai đoạn nhạy cảm này, cho đến sau xổ nhụy 7-10 ngày có thể bón các dòng phân 3 số đều để định hình thái.
Hình 2. Hoa sầu riêng chuẩn bị xổ nhụy
MỘT SỐ LƯU Ý: Trong giai đoạn ra hoa cần tiến hành cắt tỉa hoa cho cây sầu riêng. Tỉa hoa qua 3 bước sau:
+ Bước 1: Tỉa toàn bộ hoa đầu cành.
+ Bước 2: Tỉa thưa các chùm hoa trong cành, các chùm hoa cách nhau khoảng 15-20cm, ưu tiên để lại chùm hoa dưới, tỉa bỏ các chùm hoa bên trên, bên hông.
+ Bước 3: Tỉa hoa trong chùm: tỉa bỏ hoa ốm nhỏ, bị sâu bệnh, dị dạng, hoa phướn (hoa có lá)…
Ngăn chặn ra đọt non trong giai đoạn ra hoa bằng cách tưới nước vừa phải, phun phân bón lá có chứa nhiều kali; phát hiện, phòng trừ kịp thời các đối tượng dịch hại. Sử dụng phân bón, thuốc BVTV trong danh mục được phép sử dụng tại Việt Nam, nồng độ và liều lượng theo khuyến cáo của nhà sản xuất.
Thực tế, trong năm đầu tiên làm hoa, ông Cao Minh Thi đã thu được 02 tấn/60 cây. Mục tiêu trong năm 2024 sẽ thu được 08 tấn/60 cây sầu riêng.
Giai đoạn xử lý ra hoa sầu riêng là vấn đề khá nhạy cảm và phức tạp, tùy thuộc vào thực tế từng cây, từng vườn, điều kiện thời tiết từng khu vực, kinh nghiệm mà có các biện pháp kỹ thuật áp dụng khác nhau. Nếu bà con nông dân nhận thấy phù hợp, có thể tham khảo quy trình nêu trên áp dụng cho vườn cây sầu riêng của mình.
Để học tập kinh nghiệm, mọi người có thể liên hệ với ông Cao Minh Thi, Khu phố 8, Thị trấn Hai Riêng huyện Sông Hinh, tỉnh Phú Yên. Số điện thoại 0836.009.196
Tác giả bài viết: Lê Thành Danh – Trạm Trồng trọt và BVTV huyện Sông Hinh
